DARMGEZONDHEID SERIE DEEL 1: WAT IS HET? (PLUS ADVIEZEN!)

By Published On: 17 november 202310 min read

 

Deel 1 in de darmgezondheid serie

Wil jij ontdekken wat het immuunsysteem en de darmen van jouw hond met elkaar te maken hebben en hoe je klachten kunt voorkomen? 

Dat lees je in deze serie, die begint met de achtergronden van het spijsverteringsstelsel. Deze kennis is essentieel voor het begrijpen hoe dit ingewikkelde systeem werkt én wat je er zelf aan kunt doen om ervoor te zorgen dat je hond een goede darmgezondheid en een sterk immuunsysteem krijgt en behoudt.

Waarom het zó belangrijk is om goed voor het spijsverteringsstelsel te zorgen

In het lichaam spelen bepaalde systemen een heel belangrijke rol om ervoor te zorgen dat jouw hond gezond blijft. Het immuunsysteem is een bekende, maar ook het hormonale systeem en het spijsverteringsstelsel zijn bijvoorbeeld nodig om jouw hond in optimale conditie te houden. Tijdens de evolutie werkten deze systemen al samen en dat doen ze nog steeds! Zo is er niet alleen een verbinding tussen deze drie bovenstaande systemen, maar bestaat er ook een verbinding tussen het darmsysteem en de hersenen. Je kunt je wel voorstellen dat, doordat deze systemen met elkaar verbonden zijn en door elkaar worden beïnvloed, het heel belangrijk is voor de gezondheid van jouw hond om ervoor te zorgen dat alle systemen goed functioneren. Een disbalans in een bepaald systeem heeft namelijk ook effect op andere systemen in het lichaam en kan er dus voor zorgen dat jouw hond niet zo fit is als je zou willen. 

Terug naar het spijsverteringsstelsel. Dit redelijk ingewikkelde systeem, ook wel het maagdarmkanaal genoemd, is van vitaal belang voor het lichaam. Met name de darmen verdienen het om in de spotlights te staan, want daar bevindt zich namelijk een groot deel van het oh zo belangrijke immuunsysteem! Het meest belangrijke hierin zijn beschermende micro-organismen; heel kleine bewoners van onder andere de darmen, die je met het blote oog niet kunt zien. Deze micro-organismen ontmoeten in de darmen bijvoorbeeld ziektekiemen en zullen hierop reageren door het immuunsysteem in te seinen. Om te begrijpen hoe dat precies werkt, gaan we eerst kijken wat het spijsverteringsstelsel nu precies is, waaruit het bestaat en hoe dit systeem werkt.

Wat is het spijsverteringsstelsel?

Het spijsverteringsstelsel van jouw hond zorgt voor de vertering en opname van voedingsstoffen. Het bestaat achtereenvolgens uit de bek, tanden, slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm, alvleesklier en lever. Allemaal hebben zij hun eigen taak.

De bek is het begin van het spijsverteringsstelsel: daar start het verteringsproces al. De belangrijkste functies van de bek, maar ook van de tanden, zijn het verzachten van het voedsel door te kauwen en het voedsel voorbereiden op de zogenaamde chemische vertering met behulp van speeksel. Wist je trouwens dat de bek van onze hond nog heel gelijk is aan de bek van een klassieke carnivoor, zoals de wolf? Kleine snijtanden (ook wel incisivi genoemd) worden door wilde hondachtigen, maar ook door onze honden, gebruikt om vlees van botten te kluiven en te schrapen. Ook gebruiken ze deze voor de verzorging van bijvoorbeeld hun vacht. Lange hoektanden (canini) zijn gemaakt voor het vangen van prooien en om vlees uit elkaar te scheuren. Kiezen, bestaande uit premolaren (valse kiezen) en molaren (ware kiezen), houden het vlees vast, snijden het af, knippen het in stukken en malen plantmateriaal fijn. Tijdens het kauwen van voedsel wordt er speeksel uitgescheiden door vier speekselklieren: de parotis bij ieder oor, de mandibularis aan iedere kant van de onderkaak, de sublingualis onder de tong en de zygomaticus in de bovenkaak onder het oog. De uitscheiding van speeksel wordt meer als de hond eten ruikt of ziet, en zo wordt het lichaam dus al voorbereid op het eten wat verteerd moet gaan worden. 

Als het eten eenmaal gekauwd is of in stukken is geknipt in de bek, slikt de hond het door en komt het via het strottenhoofd (larynx) in de slokdarm terecht. Dit is een korte, gespierde buis, die naar de maag loopt en waar voedsel en vloeistoffen doorheen worden vervoerd. De slokdarm van de hond is heel elastisch en daardoor is de hond in staat om grote stukken vlees door te slikken. Doorgeslikt voedsel wordt op weg naar de maag als het ware geduwd en geknepen door ritmische samentrekkingen van de gespierde wanden van de slokdarm. Deze bewegingen, waar de hond geen controle over heeft, wordt ook wel peristaltiek genoemd. De wand van de slokdarm produceert ook nog eens slijm, waardoor het voedsel gemakkelijk naar de maag kan glijden. De cellen die dit slijm produceren, worden extra gestimuleerd door de aanwezigheid van voedsel. Zwaartekracht speelt echter geen rol bij het vervoeren van voedsel van de bek via de slokdarm naar de maag. Hierdoor kan een hond normaal gesproken dan ook staand eten of drinken, met het hoofd omlaag.

Bovenaan de maag zit een nauwe ring van spieren, ook wel cardia genoemd, die steeds opent om voedsel binnen te laten. De maag is als het ware een reservoir, waarin voedsel wordt opgeslagen en in kleine beetjes wordt doorgelaten naar de dunne darm. De maag moet daardoor relatief groot zijn, zeker voor een hondachtige in het wild, die eet op het moment dat er voedsel onder handbereik is en aas eet. Wanneer er voedsel aanwezig is, zullen hondachtigen en vaak ook onze huishonden daardoor meer eten dan nodig is… De maag heeft een behoorlijke capaciteit om uit te zetten en kan tussen de 100 tot 250 ml inhoud bevatten per één kg lichaamsgewicht. De maag van een hond van 30 kg kan dus uitzetten om 3 tot 7,5 liter te kunnen bevatten! Cellen in de maag liggen tussen een grote hoeveelheid klieren, diep verankerd in de vouwen van de maagwandbekleding. In de maag worden zoutzuur en enzymen onder controle van zogenaamde gastrointestinale hormonen uitgescheiden. Dit maagzuur start vervolgens het proces van chemische vertering en doodt meteen organismen die niet in het lichaam thuis horen. De maagwandbekleding beschermt de maag zelf tegen het zuur door een laag van slijm en chemische stoffen, prostaglandinen genaamd. Als de de productie van deze stoffen omlaag gaat of is beschadigd, zal de maag kunnen gaan ontsteken en kunnen er zweren ontstaan. Spiergolven in de maag mixen en kneden het voedsel verder om het af te breken, voordat het voedsel doorgaat naar de darmen. Deze samentrekkingen helpen het voedsel naar het duodenum te sturen, ofwel de twaalfvingerige darm. Onderin de maag zit weer een ring van spieren, de maagportier genoemd, die af en toe opent om voedsel te laten passeren naar de darmen.

De darmen vormen het achterste deel van het spijsverteringsstelsel en zijn een heel belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Veel verschillende ontstekingsziekten en voedselgevoeligheden zijn gerelateerd aan een verkeerde reactie van het immuunsysteem. Dat is een van de redenen waarom de darmen zo ontzettend belangrijk zijn voor een goede gezondheid. De darmen bestaan uit de dikke en de dunne darm. Hierin wordt de vertering voltooid en worden voedingsstoffen opgenomen door het lichaam. In de dunne darm worden eiwitten, vetten en koolhydraten uit voedsel afgebroken tot heel kleine deeltjes: vetzuren, aminozuren en simpele suikers. Dit proces wordt voor een groot deel uitgevoerd door verteringsenzymen die worden uitgescheiden door de alvleesklier en de lever, maar ook door nuttige bacteriën in de darmen. De bekleding van de dunne darm (ook wel mucosa genoemd) is bezaaid met microscopisch kleine, op vingers lijkende deeltjes. Dit zijn de villi. Hiermee worden voedingsstoffen uit voedsel opgenomen in de bloedbaan. Iedere gebeurtenis die de villi tijdelijk of permanent beschadigt, of die ervoor zorgt dat de natuurlijke balans van verteringsbacteriën wijzigt, zorgt ervoor dat de vertering van slag raakt en kan klachten geven bij jouw hond.

Het nog onverteerde voedsel passeert vervolgens vanuit de dunne darm verder naar de dikke darm. De dikke darm absorbeert water in het lichaam en voert het overblijfsel af. Een middelgrote hond van 20 kg neemt gemiddeld 2,7 liter vloeistof per dag op, bestaande uit water, voedsel, speeksel, maagsappen en verteringsuitscheidingen. De darmen absorberen dit normaal gesproken bijna allemaal. Als in dit proces iets niet goed gaat, krijgt een hond diarree. Uiteindelijk wordt het overblijfsel doorgegeven als feces (ontlasting) en gaat via het rectum (endeldarm) naar de anus. De darmen staan, technisch gezien, dus in direct contact met de buitenwereld! Hierdoor worden zij blootgesteld aan heel veel uitdagingen voor het lichaam, zoals ziektekiemen, parasieten, gifstoffen, onverteerbaar materiaal en andere dingen. Van groot belang dus dat deze goed werken!

De pancreas (alvleesklier) en de lever zorgen daarnaast voor belangrijke ondersteuning in het verteringsproces. We hebben al gezien dat het voedsel mechanisch wordt verteerd in de maag, waarna het doorgaat naar de twaalfvingerige darm. Hier vindt de chemische vertering plaats. Dit proces wordt uitgevoerd door enzymen, die het voedsel in kleine onderdeeltjes breken. Deze kunnen vervolgens weer worden gebruikt door de lichaamscellen voor energie. Het merendeel van deze verteringsenzymen wordt geproduceerd in de alvleesklier. Deze staat dus in verbinding met de twaalfvingerige darm en krijgt op deze manier verteringsenzymen binnen. De lever produceert op zijn beurt gal, wat wordt opgeslagen in de galblaas. Gal helpt bij het verteringsproces door vetten af te breken, die dan weer kunnen worden opgenomen door het lichaam. Daarnaast helpt de lever met het verwijderen van toxinen (gifstoffen) uit de bloedbaan. Ieder onderdeel van het spijsverteringsstelsel heeft dus een heel belangrijke taak, en alles heeft invloed op elkaar!

Het spijsverteringsstelsel is dus een ingewikkeld systeem in het lichaam, dat echt belang is voor het gezond functioneren van jouw hond. In de (natuurgeneeskundige) praktijk zie ik helaas veel honden met spijsverteringsklachten en maagdarmklachten die direct voortkomen uit een niet goed werkend verteringsstelsel en een slechte darmgezondheid. Herken je dat, dat je hond last heeft van bijvoorbeeld misselijkheid, braken, diarree, constipatie (verstopping) of winderigheid? Maar wist je dat problemen met het immuunsysteem in de darmen ook aanleiding kunnen geven tot bijvoorbeeld huidproblemen, jeuk, oorontsteking, vachtproblemen, anaalklierproblemen en gewrichtsproblemen?

Wat kan jij zelf doen voor een optimale darmgezondheid voor jouw hond?

Je wil natuurlijk dat je hond zo gezond mogelijk is. Hoe kan je nu de gezondheid van je hond optimaliseren? Omdat het immuunsysteem voor een groot deel in de darmen zit, heeft wat jouw hond eet hier veel invloed op. Gezondheid begint in de darmen en een gezonde voeding is daarom de eerste stap op weg naar een goed werkend immuunsysteem. Maar wat is nu een goede voeding en hoe weet je wat goed is voor jouw hond? Stap 1 is om gewoon eens te gaan kijken op het etiket. Wat staan daar allemaal voor ingrediënten op? Wat zit er allemaal in de voeding die je jouw hond geeft? Weet je allemaal wat het is? Staan er namen op die je niet kent? Bekijk het eens, schrijf eens op wat je niet kent, denk daar eens over na of zoek de ingrediënten eventueel eens op. Je bewust worden van wat je nu eigenlijk voert is een goed begin! 

Maar dat is natuurlijk niet alles. Ook fysieke, mentale en emotionele uitdaging speelt een grote rol in het hebben van een gezond immuunsysteem. Probeer iedere dag de frisse lucht in te gaan met je hond, laat hem of haar liefst loslopen als dat veilig kan, speel spelletjes of daag je hond uit met hersenwerk of training. Maar zorg er ook voor dat er genoeg ruimte is voor rust! Want ook dat is heel belangrijk voor een gezonde hond.

Wat is het resultaat van bovenstaande adviezen?

“Eat well, play hard, get outside and have fun!” Een mooie zin van een Amerikaans dierenarts, die de kern van een sterk immuunsysteem verwoord. Met behulp van voeding, beweging, mentale uitdaging en ontspanning, allemaal afgestemd op jouw specifieke hond, kan jouw hond in balans worden gebracht. Eenmaal in balans kan het immuunsysteem en dus de gezondheid floreren. Dat is wat we allemaal willen toch, een gezonde hond, die goed in zijn vel zit? Maar soms lukt het je niet om klachten als chronische diarree of jeuk zelf op te lossen. Heeft jouw hond last van klachten zoals ik een stukje hierboven genoemd heb, dan is het zaak om niet alleen te kijken naar voeding, maar ook om op zoek te gaan naar de oorzaak van het probleem. Waarom heeft jóuw hond déze klachten? Op die manier kan er gericht worden gezocht naar een oplossing, en dat is wat ik voor jouw hond doe. 

Het volgende artikel in de serie “De Hond & Het Immuunsysteem” gaat over de hond in vergelijking tot de wolf. Later wordt er dieper ingegaan op hoe het immuunsysteem in de darmen nu precies werkt én wat eraan gedaan kan worden. 

Charlotte Olsthoorn

Welkom op dit blog over natuurlijke gezondheid voor je dier. Mijn naam is Charlotte en ik ben veterinair natuurgeneeskundige, psycholoog en gespecialiseerd in de relatie tussen mens en dier. Hier deel ik mijn liefde voor een natuurlijk leven en geef ik je een kijkje in mijn leven met mijn twee honden. Dank je wel voor je bezoek!