Wil jij ontdekken wat het immuunsysteem en de darmgezondheid van jouw hond met elkaar te maken hebben en hoe je klachten kunt voorkomen?
Dat lees je in deze serie, die is begonnen met de achtergronden van het spijsverteringsstelsel. In het vorige blog las je al hoe dit ingewikkelde systeem werkt én wat je er zelf aan kunt doen om ervoor te zorgen dat je hond een goede darmgezondheid en een sterk immuunsysteem krijgt en behoudt. Nog niet gelezen? Lees dan eerst dit blog hier!

Wil jij meer leren over het spijsverteringsstelsel van onze hond?

Om goed te begrijpen hoe het spijsverteringsstelsel van jouw hond nu precies werkt én wat het nodig heeft om zo gezond mogelijk te worden, te zijn en te blijven, is het fijn om wat meer achtergrond te hebben. Daarom is het goed om de geschiedenis in te duiken: hoe is de weg van wolf naar huishond eigenlijk verlopen en wat zijn tegenwoordig de belangrijkste overeenkomsten én verschillen tussen de wolf en onze hond? Want: dat is van belang om te weten voor het kiezen van een juiste voeding. Daarom lees je er hieronder alles over!

Van wild dier naar deels gedomesticeerd dier

De hond, officieel Canis lupus familiaris genoemd, leeft al lang samen met de mens. Eeuwen geleden, in een regio van het Midden-Oosten, werd het begin gemaakt met het domesticeren van honden. Toen de mens nog als nomadische jager-verzamelaar leefde in hun nederzettingen, trok dit waarschijnlijk de aandacht van de grijze wolf. In hun nederzettingen bewaarden mensen namelijk prooien die zij gevangen hadden. Ook ontsnapten er soms prooidieren tijdens de jacht, die de wolf dan gemakkelijk kon vangen. De wolf was en is namelijk een opportunistische jager. Als het je dan zo gemakkelijk gemaakt wordt, dan kom je wel dichter bij de mens! 

De wolf was erg beweeglijk en kon dan ook goed groepen jagers volgen. Hij wende daardoor aan samenleven met de mens. De mens ging zich steeds meer op één plek settelen en trok steeds minder rond. Voor de wolf was dat gemakkelijk, want resten van dieren die de mens weggooide, at hij graag op. De mens had zijn afvalbergen dicht bij de nederzetting, en dus wende de wolf geleidelijk aan steeds meer aan menselijk contact. Het begin van domesticatie was gemaakt… 

Wolf en mens, onlosmakelijk met elkaar verbonden

Het contact tussen wolf en mens is dus zonder twijfel gestart door de wolf. Maar: de mens moest de aanwezigheid van de wolf wel goed hebben gevonden, want anders zou de domesticatie van de wolf tot vroeg type hond niet zijn begonnen. Een verklaring hiervoor is, dat niet alleen de wolf voordeel had bij de aanwezigheid van de mens, maar dat ook de mens voordeel had uit de nabijheid van de wolf. Ze deelden een gezamenlijk belang. 

De wolf had het voordeel van een goed bereikbare voedselbron en kon aan de jacht ontsnapte prooien gemakkelijk vangen, terwijl de mens baat had bij de aangeboren prooivaardigheden en territoriale eigenschappen van de al deels gedomesticeerde wolf. Het succes van de jacht van de mens werd hierdoor vergroot en vroeg gedomesticeerde honden werden gebruikt als bewakers. Wolf en mens deelden dus ervaringen met elkaar wat betreft eten en gevaar. Ze ontwikkelden zich samen, waardoor ze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Van Canis lupus naar Canis lupus familiaris

De grijze wolf, ook wel Canis lupus genoemd, wordt gezien als de directe voorvader van de hond. Over verscheidene generaties evolueerde deze wolf in een geheel gedomesticeerde hond. De domesticatie heeft, relatief gezien, in een korte tijdspanne plaatsgevonden. Maar ook al zijn ze heel verschillend, en zijn er tegenwoordig heel veel verschillende rassen, al onze honden delen nog steeds een hechte genetische relatie met de wolf. 

Het DNA van wolf en hond

Door fokinspanningen in de afgelopen 3000 tot 4000 jaar, maar vooral in de laatste twee eeuwen, bestaat er een grote variatie in honden qua uiterlijk én qua gedrag. Honden werden gefokt met een taak. Dit zorgde ervoor dat honden specifieke uiterlijke en gedragskenmerken ontwikkelden waarmee ze hun werk goed konden uitvoeren. Zo zijn Border Collies perfect geschikt voor het drijven van kuddes schapen, werd een Sint Bernard ingezet voor werk in de bergen en moesten Terriërs ongedierte verdelgen. 

Ondanks de verschillen tussen rassen delen wolf en hond nog steeds 99,8 procent mitochondriaal DNA. Mitochondriaal DNA wordt gevonden in een heel klein deel van het DNA. In hoeverre het gehele genoom van de grijze wolf overeenkomt met dat van de hond is nog niet bekend. Wel stelt deze overeenkomst in mitochondriaal DNA wolf en hond in staat onderling te paren en vruchtbare jongen te krijgen, iets wat bij bijvoorbeeld paarden en ezels niet mogelijk is…

De overeenkomsten tussen wolf en hond

Naast de overeenkomst in mitochondriaal DNA, heeft de hond nog meer gelijkenissen met de wolf. Zo heeft de hond de schedel en kaak van een carnivoor, met een diep, C-vormig temporaal bot. Dit voorkomt bewegingen van de kaak naar de zijkant. Dieren die dit wel kunnen, zijn planteneters. Deze beweging is namelijk alleen nodig om plantmateriaal te kunnen kauwen. Daarom is dit minder van belang voor carnivoren als wolf en hond. De kaakspieren van de hond zijn ontworpen om krachtig te kunnen bijten. Dit is nodig voor het eten van stukken vlees en botten, met een kaak die ver opengaat. Qua vorm zijn de tanden van de hond gepunt. Hiermee zijn ze perfect geschikt voor het scheuren en vermalen van vlees en botten. 

En qua fysiologie dan?

Ook qua fysiologie is de hond weinig veranderd ten opzichte van de wolf. Zelfs zo weinig, dat de hond vaak wordt gebruikt in studies als fysiologisch model voor de werking van lichaamsprocessen bij de wolf. Zo bevat het speeksel van de hond, net als dat van de wolf, geen amylase. Amylase is een enzym dat verantwoordelijk is voor het begin van koolhydraatafbraak. In plaats daarvan heeft de hond lysozyme in het speeksel, een enzym dat ziekteverwekkende bacteriën afbreekt. 

Ook heeft de hond een zeer elastische maag wat sterk maagzuur bevat. De maag kan uitrekken om grote maaltijden in één keer te verteren. Het darmstelsel van de hond is, net als dat van de wolf, kort en ontworpen om vlees snel te laten passeren. Recent bewijs toont ook aan dat andere metabolische kenmerken van wolf en hond nog steeds gelijk zijn. Een voorbeeld hiervan is de capaciteit om voldoende hoeveelheden essentiële nutriënten op te nemen, zoals niacine, taurine en arginine. Dat is dan weer belangrijk om gezond te blijven!

Er bestaat dus geen twijfel over het feit dat de hond wat betreft kaakstructuur, gebit en korte verteringssysteem nog sterk verwant is aan de wolf. De hond is dus absoluut meer carnivoor (vleeseter) dan herbivoor (planteneter). De wolf eet echter wel wat groenten, maar hier kom ik later in het blog nog op terug. Bovenstaande laat wel zien dat wolf en hond dezelfde voedingsbehoeften hebben. Hoe en wat, dat lees je verderop in deze serie!

De verschillen tussen wolf en hond

Door het fokken van honden zijn er natuurlijk ook verschillen ontstaan ten opzichte van de wolf. Duidelijke verschillen zijn te vinden in uiterlijk en temperament. Vergelijk alleen de wolf maar eens met de chihuahua! Ook qua activiteitsniveau verschilt de hond van de wolf. De wolf in het wild legt bijvoorbeeld 30 tot 50 kilometer per dag af en moet zijn prooi achterna jagen, iets wat de tegenwoordige huishond niet meer hoeft. Sommige rassen kunnen dit niet meer…

Daarnaast worden de meeste honden één of twee keer per dag gevoerd. Wilde honden hebben een verschillend voedingspatroon en kunnen 25 procent van hun lichaamsgewicht in één keer eten, waarna ze drie tot vijf dagen niet eten. Hierdoor moeten wolven lange periodes rusten, terwijl honden een kortere rusttijd nodig hebben na het eten. 

Eén van de belangrijkste anatomische verschillen tussen wolf en hond gaat over de spreiding van tanden. De hond heeft meer tanden staan op eenzelfde oppervlak als de wolf. Door gerichte fokkerij zijn in veel rassen de tanden nog dichter bij elkaar komen te staan. Dit heeft de hond bevattelijk gemaakt voor mond- en gebitsproblemen. Er zijn rassen die bekend staan om problemen met hun gebit… Daarnaast komen dit soort problemen ook vaker voor, doordat het merendeel van honden niet langer de bek gebruikt om een prooi te eten. 

Voeding: wolf versus hond

Wat nu de beste voeding voor de hond is, blijft een trending topic! Daarom is het goed om eerst eens wat feiten op een rijtje te zetten. Recente studies tonen aan dat honden een gevarieerder dieet kunnen eten dan hun voorouders. In recent onderzoek werd DNA van wolf en hond vergeleken om te onderzoeken welke genen belangrijk zijn geweest voor domesticatie. Analyse toonde aan dat 122 genen hebben bijgedragen aan de evolutie van de hond. Verrassend was het feit dat dit genen zijn, die noodzakelijk zijn voor het verteren van zetmeel. Dit betekent dat de genetische structuur van de hond veranderd is als antwoord op wat hen meerdere generaties gevoerd is. De huidige hond kan nu complexe koolhydraten verteren, waar de wolf dat niet kan! Of ze deze nodig hebben, is weer een andere vraag. 

Nog even over zetmeel…

Uit onderzoeken is ook gebleken dat honden vijf keer beter zijn in het verteren van zetmeel dan wolven. Zetmeel is de belangrijkste voedingsstof in granen, zoals tarwe en rijst. Hond en wolf blijken dezelfde hoeveelheid van het gen MGAM (maltase-glucoamylase) te hebben, wat van belang is bij de vertering van zetmeel. Er zijn echter wel verschillen te zien in de ketenlengte van dit enzym bij hond en wolf. De hond produceert langere versies, net zoals omnivoren en herbivoren. Het feit dat wolven dit gen ook hebben, maar dan in een verschillende lengte, levert wel bewijs op voor de domesticatie van de wolf. Vroeg gedomesticeerde honden die zetmeel efficiënter konden verteren, hadden namelijk een voordeel. Zij konden het afval van afvalbergen bij menselijke nederzettingen ook eten, waardoor ze niet alleen afhankelijk waren van de jacht.

Granen: wel of niet?

Bovenstaande onderzoeken leveren bewijs dat honden zetmeel en dus granen kunnen verteren. Hond en wolf bezitten beiden amylase; niet in het speeksel zoals wij mensen, maar wel in de alvleesklier en de dunne darm. De hond heeft veel meer dan de wolf. Hierdoor kan de hond plantaardig materiaal beter verteren dan de wolf. De hond kan daarom worden gezien als een semi-carnivoor of een omnivoor. Maar: het feit dat honden zetmeel kunnen verteren, betekent echter niet dat granen noodzakelijk zijn in het dieet van de hond! Het betekent puur en alleen dat zetmeel kan worden verteerd, dat zetmeel kan worden gebruikt en dat zetmeel en granen wellicht een rol hebben gespeeld in het dieet van de gedomesticeerde hond. Het verschil tussen vroeger en nu bestaat uit het feit dat de wolf alleen at wat goed en nodig was op dat moment. 

Het verschil met toen…

Bij de evolutie van wilde hond naar erfhond kwam de hond dichter bij de mens te leven en at daardoor meer koolhydraten en zetmeel, maar had nog wel steeds zelf de keuze om deze te eten of niet. Tegenwoordig is bij de huishond het natuurlijke voedingspatroon zo goed als verdwenen. Vaak is er geen afwisseling in het dieet en heeft de hond geen keuze meer. Iedere dag dezelfde bak brokken die hij moet opeten, dat wordt tegenwoordig als gewoon beschouwd. En dat terwijl onze honden van oudsher niet anders gewend zijn dan verschillende dingen te eten… Gewetensvraag; zou jij iedere dag hetzelfde willen eten, en dan ook nog eens geen mogelijkheid hebben om “nee” te zeggen? 

Heb je hulp nodig met het kiezen van de juiste voeding voor je hond of heeft je hond klachten met betrekking tot het spijsverteringsstelsel, zoals vaak braken, diarree of juist constipatie? Maak dan direct een afspraak.

Het volgende artikel in de darmgezondheid serie gaat over de voeding van de wolf én die van de moderne huishond. Later wordt er dieper ingegaan op hoe het immuunsysteem in de darmen nu precies werkt en wat eraan gedaan kan worden als er klachten zijn.