JEUK, STRESS & DE BIJNIEREN VAN JOUW HOND

Jouw hond heeft een heel slim lichaam! Het reageert namelijk automatisch op bepaalde invloeden van buitenaf, zoals temperatuur, maar ook van binnenuit, zoals stress. De hersenen en het zenuwstelsel geven dan het lichaam bijvoorbeeld de opdracht om bepaalde hormonen aan te maken, zodat jouw hond op de juiste manier kan omgaan met die invloeden. Die hormonen worden dan weer geproduceerd door zogenaamde endocriene organen. Na de productie geven zij deze hormonen af aan de bloedstroom, zodat ze hun werk kunnen gaan doen in het lichaam van jouw hond. De bijnieren zijn ook endocriene organen. Maar wat zijn het nu eigenlijk en waarom zijn ze zo belangrijk voor jouw hond? Dat lees je in onderstaand artikel. 

Wat doen de bijnieren van jouw hond?

Zoals je hierboven al hebt kunnen lezen, produceren de bijnieren bepaalde hormonen. Deze hormonen doen vervolgens hun werk in een ander deel van het lichaam. Zo reguleren de bijnieren bijvoorbeeld warmte. Bij ieder nieuw seizoen moeten de bijnieren daarop inspelen door de temperatuur van het lichaam opnieuw in te stellen. Ook zorgen de bijnieren voor het zuur-base evenwicht en het zout-water evenwicht in het lichaam, maar zijn ook heel belangrijk voor de bloeddruk. 

De bijnieren liggen op een vetlaag op de nieren van jouw hond, iets verder dan halverwege de rug. Ze produceren de hormonen cortisol en adrenaline. Deze hormonen zorgen voor de “fight or flight” reactie en bepalen dus of jouw hond vecht of vlucht. Maar: ze zorgen ook voor de reactie van jouw hond op stress en dat is een heel belangrijke! Ook maken de bijnieren corticosteroïden aan, die ervoor zorgen dat jouw hond snel en strijdlustig is. 

De functie van de bijnieren van jouw hond

De bijnieren bestaan uit een binnen- en buitenkant, namelijk het bijniermerg en de bijnierschors. Beiden hebben ze een eigen functie. Het bijniermerg produceert adrenaline en noradrenaline als het lichaam van jouw hond in actie is. Als het in rust is, wordt er geen adrenaline meer geproduceerd. Adrenaline is een stof die zorgt voor het omzetten van glycogeen naar glucose. Dit zorgt ervoor dat cellen snel kunnen verbranden, waardoor energie vrijkomt in het lichaam om de actie uit te voeren. 

Geslachtshormonen worden in kleine hoeveelheden geproduceerd in de bijnierschors. Dit zijn de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron en de mannelijke geslachtshormonen androsteron en testosteron. Maar: de bijnierschors produceert ook hormonen die corticosteroïden worden genoemd. Deze remmen te sterke afweerreacties van het lichaam af en onderdrukken algemene ontstekingsreacties, zoals koorts, pijn en jeuk. Ook zorgen ze voor glucosebesparing en verbranden aminozuren en vetten. 

Nog even over corticosteroïden voor jouw hond…

Tegenwoordig wordt in de diergeneeskunde veel gebruik gemaakt van synthetische corticosteroïden. Het gaat hierbij om stoffen die lijken op de bijnierschorshormonen, maar geproduceerd worden door de farmaceutische industrie. Deze corticosteroïden, zoals prednison en prednisolon, werken ontstekingsremmend, maar beïnvloeden ook de mineraal- en waterhuishouding. Corticosteroïden worden vaak ingezet bij klachten als jeuk, allergie, ontstekingen, infecties en auto-immuunziektes. 

Het is echter noodzakelijk zeer terughoudend om te gaan met deze middelen. De uitingsvorm van de ontsteking wordt onderdrukt, maar de oorzaak wordt niet opgeheven. Juist dat is belangrijk! Tevens kunnen er na langere tijd problemen ontstaan ten gevolge van een ontregelde mineraal- en waterhuishouding. Hierdoor kunnen ziektes als Addison en Cushing ontstaan. 

Heel veel honden die ik zie in mijn praktijk hebben corticosteroïden gekregen, vaak omdat zij jeuk hebben. Het herhaaldelijk toedienen van chemische corticosteroïden zorgt ook voor het tijdelijk stilleggen van de bijnieren. Honden die corticosteroïden als medicatie krijgen, kunnen daarom stressgevoelig reageren. De bijnieren zijn dan minder energetisch en geven minder stresshormonen af, wat zorgt voor een verhoogde stressgevoeligheid.

Vanuit een holistische visie is het gebruik van corticosteroïden dus helemaal niet zo simpel. Corticosteroïden zouden alleen in gevallen van grote nood gebruikt moeten worden voor een korte periode van maximaal één á twee weken. De bijwerkingen op korte duur kunnen van voorbijgaande aard zijn, maar de bijwerkingen op lange termijn zijn zeer ernstig. Het werken met natuurgeneeskundige middelen als aanvulling of ondersteuning is een veel beter idee, alleen al gezien de reactie van het endocriene stelsel op chemische stoffen. Krijgt jouw hond prednison voor een klacht en wil je deze ook natuurlijk aanpakken? Maak dan meteen een afspraak voor een holistische kijk op jouw hond.

Klachten bij de hond vanuit de bijnieren

Endocriene problemen kenmerken zich door rusteloosheid. De hond vertoont onrustig en veranderd gedrag, is rusteloos en ervaart alles wat heftiger dan normaal. De klachten van het dier gaan op en neer. De ene keer is het dier hyperactief en ondernemend en dan ineens doet het dier niets meer behalve liggen. Bij endocriene problemen bestaat er dus een sterke wisseling tussen rust en actie. Hormonen zijn dwingend en sturend, wat betekent dat ofwel de rust ofwel de actie dan ook gebeurt op het moment dat de hormonen dit aangeven. Als de bijnieren van jouw hond dus uit balans zijn, zie je dat terug in het gedrag van jouw hond. 

Honden met endocriene problemen hebben vaak een onrustige vacht, als een bont schilderij, maar deze onrustige plekken zitten wel symmetrisch op zijn lichaam. Kale plekken zien we voornamelijk in de nek en bij de achterhand. Een deel van de vacht ziet er heel gezond uit, terwijl een ander deel kaal is. Hormonale kaalheden zorgen normaal gesproken niet voor jeuk. Als jouw hond echter wel jeuk heeft en veel stress ervaren heeft, kan dit zeker een indicatie zijn dat er iets met de bijnieren is. Daarom kijken we bij een stressgevoelige hond ook altijd naar de bijnieren, want die moeten goed hun werk kunnen doen! Vreemd drink- en plasgedrag, zoals veel drinken en heftig plassen door hormonale problemen, vreemde en onnatuurlijke water- en vetophopingen en veranderende contouren van het lichaam passen ook bij endocriene problemen. Dit wordt allemaal vanuit de bijnieren gestuurd. Problemen met de bijnieren geven dus heftige klachten. 

Holistische visie op de bijnieren van de hond

De bijnieren staan voor de zin om te leven en alertheid, maar de huidige maatschappij put de bijnieren uit. De bijnieren regelen normaal gesproken crisissituaties, maar tegenwoordig zetten we veel druk op onze honden en heerst er een hoge norm. Deze te hoge norm en de snelheid waarmee zaken uitgevoerd dienen te worden, putten de bijnieren uit. Ook tijdens de training vragen we soms (te)veel van bepaalde honden, wat van invloed is op de bijnieren. Denk hierbij aan politiehonden, blindengeleidehonden en andere therapiehonden. 

Soms geven honden duidelijk aan dat ze een rustmoment nodig hebben. Dit kan een signaal zijn dat er teveel bezetting is. De dieren komen dan in een overlevingsstrategie. Honden die door hun gedrevenheid of prikkelgevoeligheid hun rust niet kunnen nemen, putten hun bijnieren ook uit.

Stress bij jouw hond en de relatie met de bijnieren

Stress is de reactie van het lichaam op een (levens)bedreigende situatie. Of iets stressvol is, hangt af van hoe het dier de situatie inschat en de vaardigheden waarover hij beschikt om met die situatie om te gaan. Zodra er sprake is van stress wordt het lichaam in een staat van paraatheid gebracht. Onder invloed hiervan produceert het bijniermerg adrenaline en noradrenaline. Het lichaam wordt klaargemaakt voor de vecht/vlucht reactie. Dit uit zich onder andere in het stijgen van de hartslag, het stijgen van de bloeddruk, meer zuurstofrijk bloed naar de spieren, hart en hersenen, minder bloed naar de organen en het aanspannen van de skeletspieren. Daarna produceert de bijnierschors cortisol. Cortisol stimuleert de aanmaak en opslag van glucose, laat de bloedsuikerspiegel stijgen en zorgt ervoor dat de stofwisseling harder werkt. Hierdoor komt er meer energie vrij om met de stresssituatie om te gaan. 

Een beetje stress kan geen kwaad voor het lichaam, want alle reactiemogelijkheden worden dan juist op scherp gezet. Ernstige of chronische stress is echter een ander verhaal. Door herhaalde stress of combinaties van verschillende soorten stress heeft het lichaam van jouw hond niet genoeg tijd om te herstellen van de stressvolle periode. Dit is een aanslag op alle reserves in het lichaam. Het in stand houden van immuniteit, reproductie en groei wordt in gevaar gebracht, wat het dier kwetsbaar maakt voor allerlei klachten. Daarom is het heel belangrijk de bijnieren in goede conditie te houden!

Bijnierproblemen bij de hond in mijn praktijk

In de praktijk zie ik veel honden die last hebben van stress of niet kunnen omgaan met prikkels. Soms komt dat vanuit een trauma uit hun leven, zoals bij angstige honden uit de broodfok, maar soms komt de stressgevoeligheid voort uit het ras. Bijnierproblemen zie ik bijvoorbeeld veel bij Labradoodles. Honden die veel moeite hebben met prikkels, hebben vaak heel veel baat bij het in balans brengen van de bijnieren. 

Ook als een dier niet goed gegrond is, heeft het geen goed besef van zijn territorium op aarde en geen eigen zekerheid. Het heeft ‘geen grond onder de voeten’ en geen gevoel van innerlijke veiligheid. Bij gebrek aan die veiligheid zal een hond dus veel sneller stress ervaren in een bepaalde situatie en de bijnieren zullen dan dus vaker en sneller veel inspanning moeten leveren, wat weer kan leiden tot problemen. In mijn praktijk kijk ik dus naar het totaalplaatje: fysiek, mentaal en emotioneel. Natuurgeneeskundig is er vaak heel veel winst te behalen bij een hond met stress, maar ook bij andere bijnierproblemen, zoals de ziekte van Cushing of de ziekte van Addison. Gezonde bijnieren spelen een cruciale rol voor de algehele gezondheid en het welzijn van jouw hond.