Honden en wormen horen een beetje bij elkaar. Niet voor niets worden pups in het nest al meerdere malen ontwormd. Maar is ontwormen daarna ook nodig? En hoe vaak dan? Of kan het ook op een andere manier? Daar krijg je allemaal antwoord op in deze blog!

Preventie of …?

Preventief ontwormen, dat gaat niet. Een ontwormingstablet werkt alleen als je hond daadwerkelijk wormen heeft. Zijn die er niet, dan belast je het lichaam alleen maar, terwijl het niet nodig is. Zeker bij honden die minder weerstand hebben of chronisch ziek zijn, is dat niet fijn. Het is dan ook zinvoller om eerst te testen of je hond daadwerkelijk wel wormen heeft. Zo niet, hoef je ook geen ontworming te geven. Op deze manier ontdek je wel of je hond wormen heeft, maar hoef je niet onnodig een kuur te geven op het moment dat er geen wormen zijn. Win win! Maar hoe zit het nu precies? Welke wormen zijn er, wat doen ze, hoe test je of je hond wormen heeft en vooral, hoe ga je met ontwormen om? Dat lees je hier! 

Wormen natuurlijk bekeken

Veel honden hebben weleens last van wormen, maar meestal kan de hond deze zelf prima in toom houden. Je merkt dan niet veel aan de hond. De vraag is dan ook niet of je hond wormen heeft, maar of het teveel wordt voor hem om dat zelf op te lossen. Wormen bij de hond kunnen namelijk ook een gezond teken zijn, want wormen leven normaal gesproken in symbiose met het dier. Bij een gezonde hond blijft dit in balans, maar door de huidige leefomstandigheden van onze hond kan hij het soms niet meer in balans houden en dan wordt het teveel. En alles waar te voor staat, is natuurlijk niet goed!

Toch een wormbesmetting, hoe kan dat?

Of je hond inderdaad last heeft van een wormbesmetting, ligt aan verschillende zaken. De weerstand van je hond is één, maar de gezondheid van het maagdarmstelsel is daarbij ook van belang. Zo speelt bijvoorbeeld de pH-waarde van de maag een grote rol bij het voorkomen van een wormbesmetting. Honden die een rauw dieet eten, hebben een andere pH-waarde in de maag die minder aantrekkelijk is voor wormen dan honden die brok eten. Ook vuile pens en veel kluiven dragen bij aan een gezond maagdarmstelsel. Het immuunsysteem komt ook in actie als je hond wormen heeft, met de aanmaak van IgE, oftewel immunoglobuline E. Dit zijn eiwitten die betrokken zijn bij de reacties van het afweersysteem, met name bij de reacties tegen allergenen. Stap 1 in het voorkomen van wormen is dus een goede voeding, een goed functionerend darmstelsel en een sterke weerstand en immuunsysteem. 

Wat zijn parasieten?

Laten we beginnen met wat algemene informatie over parasieten. Een parasiet is een diertje, dat in of op een gastheer leeft en zich ten koste daarvan voedt. Hierdoor hebben ze een schadelijke werking op de gastheer. Wormen zijn zogenaamde endoparasieten, wat wil zeggen dat ze in het lichaam van de gastheer leven. Ze kunnen een directe of een indirecte cyclus hebben. Bij een directe cyclus speelt alleen de gastheer en de buitenwereld een rol. De worm heeft verder niets nodig om te overleven. Bij een indirecte cyclus is er voor de ontwikkeling van larven een dierlijk organisme nodig. Deze zogenaamde tussengastheer zorgt voor het voltrekken van een deel van de cyclus, zodat de worm volwassen kan worden.

Wat medische begrippen over wormen…

Iedere parasiet heeft een prepatent periode. Dit is de tijd die nodig is om volwassen te worden; de tijd tussen infectie (het binnenkrijgen van de eitjes) en het verschijnen van de eitjes of larven in bijvoorbeeld de ontlasting. De incubatietijd is de tijd die verloopt tussen infectie en het optreden van ziekteverschijnselen. Bij inhibitie is er geen eiproductie na de normale prepatent periode. Met andere woorden: de larven ontwikkelen zich niet, maar gaan in rust, bijvoorbeeld in de spieren of in de lever. Ze wachten daar op “betere omstandigheden”, tot er iets gebeurt waardoor ze getriggerd worden, en ontwikkelen zich daarna pas verder tot volwassen worm. Een besmet dier kan eieren afscheiden en deze weer opnemen, waardoor de infectie in stand blijft. Bij deze zogeheten autoinfectie besmet het dier zichzelf weer.

Rondwormen (nematoda)

Onder de rondwormen vallen onder andere spoelwormen, zweepwormen en hartwormen. Iedere diersoort heeft een eigen soort spoelworm (ascaridata), die niet diersoortspecifiek is, maar ook kan overgaan op andere diersoorten. De toxocara canis is de meest voorkomende soort bij de hond. Spoelwormen leven in de dunne darm en ontwikkelen zich in ongeveer twee weken tijd. Ze geven veel eieren af via de ontlasting en deze blijven lang infectieus. De eigen immuniteit van de hond zorgt ervoor dat er geen eitjes worden gelegd, maar infectie met de spoelworm is niet te voorkomen. Dat is de reden waarom twee weken na de geboorte zowel moederhond als pups worden ontwormd en daarna ook nog op de leeftijd van vier, zes en acht weken. Tijdens de dracht vindt er namelijk besmetting plaats met de spoelworm via de placenta. Alle pups in Nederland worden besmet geboren, waardoor de populatie spoelwormen ook intact blijft. Een larve van de spoelworm kan ook in inhibitie gaan; op dat moment kan deze dan niet gedood worden door een ontworming. De toxocara canis is een zoönose en is dus ook besmettelijk voor de mens. Ze kunnen bijvoorbeeld zorgen voor een granuloom in het oog of in de hersenen terechtkomen… 

De zweepworm

Een zweepworm (trichurata) is een rondworm die in het maagdarmkanaal huist, voornamelijk in de dikke en blinde darm. Bij de hond wordt deze worm ook wel kennelworm (trichuris vulpis) genoemd. Het is een bloedzuigende worm is, die zorgt voor vermagering en bloederige diarree. De trichuris vulpis komt vaker voor bij jachthonden die in een roedel leven of bij honden in een kennel. Deze worm heeft een directe cyclus en legt weinig eitjes, wat de diagnose lastig kan maken. 

De hartworm

Een hartworm (dirofilaria immitis) is een parasiet die wordt overgedragen door stekende mugjes. Hartworm komt voornamelijk in Zuid-Europa voor, maar zien we hier ook weleens. Preventie van de hartworm gebeurt door het bestrijden van de mug en het vermijden van buiten komen in de schemer wanneer de muggen actief zijn. Hartworm kan niet van hond op hond worden overgebracht, maar kan wel voorkomen bij hond en kat. Een volwassen worm kan wel tot twintig centimeter lang worden. Deze vestigt zich in het hart en de longslagaders, wat zorgt voor vermoeidheid, hoesten en benauwdheid. Op die plekken scheidt de worm microfilariën (larven) uit. Hartwormen worden oud en hebben daardoor een jarenlange productie van larven. Diagnose is lastig, net als de behandeling. Bij de bestrijding van volwassen wormen kunnen er infarcten en embolieën ontstaan door kleine stukjes dode wormen die in de longvaten terecht komen. Na therapie is daardoor een periode van 5 weken strikte rust nodig. Bij hartworm geldt dus: voorkomen is beter dan genezen…

Lintwormen (cestoda)

Er bestaan verschillende soorten lintwormen. Bij de hond zijn er drie soorten die we vaker zien. Een lintworm is een platte worm, die leeft in de dunne darm. Hij laat daar vervolgens proglottiden, oftewel eipakketten, los. De lintworm zit vol met eitjes, tot wel 200000 die per dag worden losgelaten! Deze blijven tot drie jaar infectieus en zijn bijvoorbeeld te vinden op de deurmat, doordat wij ze van buiten naar binnen lopen. De larfjes van de lintworm kunnen zich inkapselen in bijvoorbeeld spieren; er is geen middel dat deze ingekapselde wormen kan doden. Als bijvoorbeeld de hormoonhuishouding van de hond verandert, kunnen deze vrijkomen. Als een hond vlooien heeft, zie je vaak dat hij zit te bijten op een bepaalde plek. Hierdoor is het goed mogelijk dat de hond in kwestie een vlo binnenkrijgt. Een vlo kan op zijn beurt weer eitjes bevatten van de hondenlintworm, die zich vervolgens verder ontwikkelen in het lichaam. Een lintwormbesmetting is dus een reële mogelijkheid wanneer je hond vlooien heeft. Eerst de vlooien bestrijden en dan pas ontwormen is de juiste volgorde in deze, andersom heeft weinig nut. 

De vossenlintworm

De vossenlintworm komt in de darmen van hond en kat tot volwassenheid. De vos is de eindgastheer. Honden die in contact komen met de ontlasting van vossen, kunnen besmet worden met de vossenlintworm. Zelf hebben ze daar weinig last van, maar het is wel besmettelijk voor ons. De mens kan een tussengastheer zijn, waarna een larve uitgroeit tot een zogenaamde blaasworm. Dit is een zakje met kopjes, vaak in de lever, dat kapot kan gaan en daardoor een gevaar vormt. Deze moet operatief verwijderd worden. Let op: je kunt ook besmet worden door het eten van ongewassen wilde bosvruchten, zoals bramen en frambozen!

Longwormen (angiostrongylus)

Franse hartworm is een longworm, die verspreid wordt via het eten van slakken. Ook een waterbak waarin slakken hebben gezeten of een speeltje wat buiten heeft gelegen en waarover een slak heeft gelopen, kan zorgen voor besmetting met larven. De larfjes leggen vanaf de darmen een hele weg af: via de lever en het hart trekken zij naar de longen. De symptomen zijn daardoor hoesten, pompende ademhaling en bloedingsstoornissen. Larfjes in de bloedbaan moeten bestreden worden met behulp van een ontwormingskuur. Tot zover alle soorten wormen die honden kunnen krijgen. Je ziet, het zijn er heel wat! Maar hoe ga je nu het beste om met wormen?

Wormen of geen wormen?

Wormen, of wormeitjes, zie je vaak in de ontlasting van je hond; ze zijn bijna nooit onzichtbaar. Daarom is het aan te raden om minimaal eenmaal per week de ontlasting van je hond te checken op wormen. Zie je geen wormen, dan weet je echter nog niet zeker of je hond toch wormen heeft, maar lijkt het er wel op dat je hond dit zelf in balans kan houden. Zie je wel wormen, dan moet een gezonde hond dit binnen drie dagen zelf oplossen. In deze periode past het lichaam de pH-waarde van de maag aan om de wormen te bestrijden. Lukt dit niet en blijf je eitjes zien in de ontlasting, of heb je een jonge, oude of zieke hond, dan is het zeker zaak om je hond te ontwormen! Let ook eens op darmgeluiden bij je hond. Normaal gesproken hoor je deze niet. Hoor je ze wel, dan kan dit op wormen duiden. 

Met beleid ontwormen, dus eerst testen!

Een andere (en de beste!) manier om te onderzoeken of je hond wormen heeft, is door middel van een ontlastingsonderzoek. Je kunt bij je dierenarts wat ontlasting inleveren om deze onder de microscoop te laten onderzoeken op wormeitjes. Je kunt ook een testkit bestellen online, en dat is super gemakkelijk! De testkit bevat alles wat je nodig hebt om een klein beetje ontlasting te verzamelen en deze op te sturen naar het laboratorium. Daar onderzoeken ze de ontlasting en binnen een paar dagen krijg je het resultaat per mail terug. Zo heb je meer zekerheid of je hond wel of geen wormen heeft en hoef je je hond dus niet onnodig te ontwormen. Een testkit is bijvoorbeeld te bestellen bij VPL Het Woud.

Eén maar: wanneer er in de ontlasting geen wormen worden gevonden, wil dit niet zeggen dat het dier niet belast is met wormen. De ervaring leert echter dat een ontlastingsonderzoek betrouwbaar genoeg is om de vraag of het wel of niet nodig is om jouw hond te ontwormen te beantwoorden. Je kunt hier al meteen mee starten zodra je een pup in huis krijgt!

Mijn hond heeft toch wormen…

Mocht je hond toch wormen blijken te hebben en is een ontwormingskuur noodzakelijk, dan is het van belang om je hond na de kuur te ondersteunen met natuurlijke middelen om zijn weerstand weer zo sterk mogelijk te krijgen. Een reguliere ontwormingskuur pleegt altijd een aanslag op het lichaam. Zeker wanneer er vaker ontwormd is, is een reinigingskuur eigenlijk heel erg nodig. Wat voor soort reiniging er voor jouw hond geschikt is, hangt weer af van de hond. Zomaar een reinigingskuur geven aan jouw hond zonder begeleiding van een therapeut is dus niet aan te raden. Vraag daarom hulp aan mij om te bekijken wat jouw hond aan kan. De ene reiniging is namelijk sterker dan de andere! 

Elke worm hecht zich daarnaast aan de darmwand vast, wat zorgt voor beschadigde cellen. Deze cellen herstellen zich niet meer uit zichzelf, waardoor er vaak darmproblemen en gevoeligheid voor voedselovergangen ontstaat na een wormbesmetting. Dit is ook te voorkomen door je hond na een wormbesmetting te ondersteunen met natuurlijke middelen. Heeft je hond vaker wormen, dan is het aan te raden om steeds een ander ontwormingsmiddel te gebruiken. Daarnaast is het dan zaak om eens verder te kijken naar de oorzaak, want waarom heeft je hond steeds last van wormen? Daar help ik je ook bij in mijn praktijk. 

Feiten en cijfers

Gemiddeld ontwormen Nederlanders hun hond 1,33 keer per jaar. Een groot deel hiervan is naar alle waarschijnlijkheid te voorkomen door eerst te onderzoeken of de hond in kwestie wel een wormbesmetting heeft. Heeft je hond wel wormen en is ontworming noodzakelijk? Kies dan voor bijvoorbeeld de merken Mansonil en Drontal; deze komen niet in de bloedbaan terecht en kunnen daardoor minder kwaad voor de darmflora en het immuunsysteem. Tevens zijn deze merken veilig te gebruiken voor honden met (een vermoeden van) het MDR1-gen. Natuurlijk ondersteunen daarbij blijft een must! Als afsluiting wil ik ook nog benoemen dat ontwormingskuren slecht zijn voor het milieu. Zo veranderen bepaalde stoffen uit ontwormingskuren bijvoorbeeld de begroeiing wanneer ze worden uitgescheden met de ontlasting… Daarom ben ik niet voor standaard ontwormen, maar op basis van daadwerkelijk onderzoek. Ontwormen met beleid, maar alleen wanneer dat nodig is!